Popiel (Chosciak Popiel) Wincenty Teofil (1825-1912), arcybiskup metropolita warszawski. Urodzony 21 VII w Czaplach Wielkich (pow. miechowski), byl najmlodszym synem Konstantego i Zofii z Badenich, bratankiem Onufrego (zob.), bratem Pawla (zob.). Uczyl sie poczatkowo w domu pod kierunkiem dominikanina Gwalberta Leszczynskiego, a od 1835 roku w pensjonacie szkolnym Jozefa Kremera w Krakowie. Nastepnie uczeszczal na kursy prawne w Warszawie. Uzyskawszy w roku 1845 dyplom rozpoczal w tym roku w Warszawie aplikacje sadawa. Przerwal ja, gdy w roku 1847 po smierci ojca wrocil do Czapli Wielkich by pomagac matce w zarzadzie majatkiem. W roku 1847 wstapil Popiel do Seminarium Duchownego w Kielcach. Tam zaprzyjaznil sie z ksiedzem Konstantym Ireneuszem Lubienskim. Wyswiecony na kaplana w Sandomierzu 5 VIII 1849, wyjechal Popiel w tamtym roku na studia do Louvain, gdzie na uniwersytecie katolickim uzyskal stopien bakalarza sw. teologii na podstawie rozprawy: Theses quas annuente summo numine..., (Louvain 1851). Nastepnie wyjechal do Rzymu i w roku 1852 w tzw. Akademii Sapientia otrzymal doktorat teologii. Przebywajac za granica interesowal sie sytuacja kosciola w Belgii i we Wloszech oraz kontaktami pomiedzy emigracja polska a Rzymem. Kazde wakacje natomiast spedzal w kraju. W sierpniu 1853 roku Popiel powrocil do kraju, mianowany zostal sekretarzem konsystorza i profesorem teologii moralnej w seminarium diecezjalnym w Kielcach, a nastepnie tamze, wiceregensem. Wczesniej, w roku 1850, powolany byl Popiel na kanonika katedry krakowskiej. Od roku 1856 byl tez kanonikiem honorowym katedry lubelskiej. Za sprawa ksiedza K.I. Lubienskiego arcybiskup Zygmunt Szczesny Felinski 11 IV 1862 powolal Popiela na stanowisko rektora Akademii Duchownej w Warszawie. Funkcje te sprawowal do lata 1863. Juz dnia 11 III 1863 zostal Popiel prekonizowany przez Piusa IX na biskupstwo plockie. Przybyl do Plocka 24 VIII 1863 i za zezwoleniem papieza objal rzady diecezja przed konsekracja. Tymczasem bowiem przewidziany na glownego konsekratora arcybiskup Felinski zostal deportowany w glab Rosji. Zarazem Rzad Narodowy zalozyl sprzeciw wobec konsekracji Popiela, jako zwolennika Aleksandra Wielopolskiego, a przeciwnika powstania. Biskup kujawsko-kaliski Jan Marszewski uchylil sie od udzialu w konsekracji; ostatecznie konsekrowal Popiela w Plocku 6 XII 1863 jeden tylko biskup - Henryk Plater. Mowiono wiec pozniej o Popielu "platerowy biskup".

Mimo politycznej ugodowosci (jako pierwszy zniosl 1 stycznia 1864 w diecezji plockiej zalobe trwajaca w Krolestwie od krwawych wydarzen z 27 II 1861) Popiel rychlo wszedl w konflikt z rzadem na tle spraw religijnych. Po kasacie klasztorow wezwal proboszczow, aby przychodzili z pomoca zakonnikom i uzywali ich do prac parafialnych (okolnik z 12 XII 1864). Potracano mu za to z pensji znaczna sume w ciagu dwoch lat. W roku 1867 nie zgodzil sie na wyslanie delegata swojej diecezjii do Kolegium Duchownego w Petersburgu, za co, jako pierwszy z episkopatu Krolestwa, padl ofiara przesladowan i 28 VIII 1869 zostal zeslany do Nowogrodu. Na wygnaniu przebywal siedem lat. W tym czasie powstaly jego Pamietniki oraz Zywot Zbawiciela swiata... (Krakow 1877; 2 wyd., W 1881, 3 wyd., L. 1907). W roku 1875 Popiel powrocil do kraju, nie pozwolono mu jednak na ponowne objecie diecezji plockiej. Zostal wiec 3 VII 1875 powolany przez papieza na biskupa kujawsko-kaliskiego i przebywal we Wloclawku do roku 1882. Zapoczatkowal tam odnowienie katedry wloclawskiej. W roku 1879 protestowal przeciw rozporzadzeniom zabraniajacym duchowienstwu wyjezdzac poza parafie bez paszportow, a pozniej wystepowal przeciw zakazowi odbywania rekolekcji i uczeniu religii po rosyjsku. Dnia 15 III 1883 Leon XIII prekonizowal Popiela na arcybiskupa metropolite warszawskiego. Paliusz metropolity otrzymal Popiel 6 V 1883 w Petersburgu. Uroczysty ingres Popiela do katedry Sw. Jana w Warszawie, pozbawionej od dwudziestu dziewieciu lat arcybiskupa, odbyl sie 10 VI 1883 roku. Dopiero po dziesieciu latach Popiel otrzymal zezwolenie na odwiedzenie Rzymu (1894), gdzie Leon XIII dzielil sie z nim myslami na temat polaczenia Kosciola rzymskiego ze wschodnim.

Popiel przybyl do Warszawy otoczony zyczliwoscia i uznaniem dla dotychczasowej dzialalnosci duszpasterskiej. Uznania tego nie starczylo na dlugo. Gorliwie troszczac sie o sprawy Kosciola, trzymal sie Popiel konserwatywnego, ugodowego kursu w sprawach politycznych. Uchodzil wiec za czlowieka nadmiernie uleglego wladzy zaborczej. Swiadczylo o tym, w odczuciu opinii publicznej, m.in. polecenie odczytania w katedrze warszawskiej, w jezyku rosyjskim, manifestu cara Mikolaja II, wydanego z okazji wstapienia na tron w roku 1894. Te decyzje, skrytykowana zarowno przez duchowienstwo, jak i samych wiernych, sam Popiel z czase uznal za nierozwazna. W spoleczenstwie panowalo przekonanie, ze Popiel nie umial przeciwstawic sie presjii rusyfikacyjnej rzadu. Popiel sprzyjal Stronnictwu Polityki Realnej. W czasie wojny rosyjsko-japonskiej zorganizowal specjalny pociag sanitarny, ufundowany ze skladek ludnosci polskiej. Przeciwko tej decyzji wystapily szerokie kregi spoleczenstwa polskiego. Z inicjatywy Narodowej Demokracji dochodzilo do rozbijania i likwidowania parafialnych punktow zbierania skladek na wspomniany pociag. W mieszkaniu Popiela, na znak protestu, wybito szyby. Do nowych napiec doszlo w czasie strajku szkolnego, jako ze Popiel w liscie pasterskim odczytanym z ambon 27 VII 1905 apelowal o zaniechanie bojkotu szkoly rosyjskiej. Z czasem Popiel zmienil swe stanowisko i w liscie do cara wystapil o przywrocenie szkoly polskiej. Popiel, ktory w liscie pasterskim z 12 X 1901 dobitnie wypowiedzial sie przeciwko socjalistom, w rewolucyjnym roku 1905 kilkakrotnie zalecal wystepowanie z ambon przeciwko strajkom, a po czerwcowych walkach barykadowych w Lodzi wydal 28 czerwca list pasterski "Do robotnikow i pracodawcow w Lodzi", wzywajac jedna strone do zaniechania strajkow, druga zas do przestrzegania obowiazkow patronackich.

W pracy duszpasterskiej mial Popiel duze osiagniecia. W okresie jego rzadow w Warszawie wybudowano cztery nowe koscioly, a w diecezji ponad dwadziescia. Utworzyl Popiel wiele nowych parafii. W czasie jego ordynatu powstaly wielkie dziela milosiardzia chrzescijanskiego, m. in. zaklad wychowawczy dla ubogiej mlodziezy ks. Jana Siemca, a takze liczne przytulki i ochronki. Popiel patronowal wydawanej przez ks. Zygmunta Chelmickiego "Bibliotece Dziel Chrzescijanskich" i "Podrecznej Encyklopedii Koscielnej". Popiel umozliwil ks. Ignacemu Klopotowskiemu przeniesienie jego "koncernu wydawniczego" wraz z pismem "Polak-Katolik" z Lublina do Warszawy. Dzialalnoscia swoja wykraczal Popiel poza granice diecezji. Szczegolna troska otoczyl Jasna Gore. Dokonal tam, po pozarze, odbudowy wiezy. Z jego inicjatywy zostaly zbudowane stacje Drogi Krzyzowej w ogrodzie jasnogorskim. Pozostawal w dyskretnym kontakcie z o. Honoratem Kozminskim, organizatorem ukrytych, bezhabitowych zgromadzen zakonnych, gdy jednak ukrywanie sie owych zgromadzen przestalo byc konieczne po roku 1905, Popiel zmierzal do scislego podporzadkowania ich wladzom diecezji. Nie wykazal Popiel zrozumienia dla chrzescijanskiego ruchu spolecznego w oparciu o encyklike "Rerum novarum", m.in. przez ks. Marcelego Godlewskiego, tworce Stowarzyszenia Robotnikow Chrzescijanskich. Protegowal natomiast, konkurencyjny, zachowawczy spolecznie Zwiazek Katolicki, zalozony w tymze 1905 roku przez Juliusza Ostrowskiego. Korzystajac z ogloszenia przez Mikolaja II manifestu tolerancyjnego, Popiel powolal do zycia konferencje episkopatu Krolestwa Polskiego. Pierwsza Konferencja odbyla sie w Warszawie w dn. 14 - 17 XII 1906, druga w dn. 19 - 20 XI 1907, trzecia w dn. 1 - 2 XII 1909, czwarta i ostatnia za jego ordynatu w dn. 19 X 1910. Po roku 1905 Popiel powaznie zachorowal, tracac pamiec. Odtad rzady diecezja sprawowal w jego imieniu, z kazdym rokiem w wiekszym stopniu, sufragan, biskup Kazimierz Ruszkiewicz. Popiel obchodzil uroczyscie dwudziestopieciolecie biskupstwa w roku 1888, piecdziesieciolecie kaplanstwa w roku 1899, a w roku1908 dwudziestopieciolecie arcybiskupstwa. Zmarl 6 XII 1912 w Warszawie. Pochowany zostal w podziemiach archikatedry warszawskiej.

Po smierci Popiela ukazaly sie jego "Listy z mlodosci 1847-53" (Kr. 1913) i obejmujace lata 1862-1875 "Pamietniki" (Kr. 1915 I-II).

Plyta z popiersiem w kosciele w Czaplach Wielkich; Fot. w: Pamietniki, (Kr. 1915 I-II); - Bibliogr. historii Pol. XIX w., Wr. 1976 II cz. 3 vol 2, Wr. 1968 II cz. 1; Podr. Enc. Kosc.; Chodynski S., Biskupi sufragani wloclawscy, Wloclawek 1906; Gams P.B., Series episcoporum Ecclesiae Catholicae, Graz 1957; PSB, XVIII (Lubienski Konstanty Ireneusz), XXVI (Ostrowski Juliusz); Uruski; - Bender R., Spoleczne inicjatywy chrzescijanskie w Krolestwie Polskim 1905 - 1918, L. 1978; Bodou A., Stolica sw. a Rosja, Kr. 1913 II; Chrzescijanstwo w Polsce, :. 1980 s. 271; Fajecki A., Z dziejow Archidiecezji warszawskiej, "Atheneum" R. 14: 1928 t. 22; Dzwonkowski R., Listy spoleczne biskupow polskich 1891 - 1918, Paryz 1974; Gajewski S., Diecezja plocka w latach 1864 - 1914, Studia Plockie, Plock 1975 III 309-10; Historia Kosciola w Polsce, P. 1979 II cz. 1; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1972; tenze, Warszawa w latach 1895 - 1914, W. 1976; Klopotowski I., Arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Chosciak Popiel, W. 1912; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887 - 1907), Londyn 1964; Kumor B., Ustroj i organizacja Kosciola polskiego w okresie niewoli narodowej 1772 - 1918, Kr. 1980; Kwiatkowski W., 150-lecie utworzenia diecezji warszawskiej 1798 - 1948, "Wiad. Archidiecezjalne Warszawskie" 1948 nr 1-2; Nowowiejski J., Plock. Monografia historyczna, Plock 1917; Orzechowski I., Kochanski A., Zarys dziejow ruchu zawodowego w Krolestwie Polskim (1905 - 1918), W. 1964; Peski A., Przed pol wiekiem, "Mies. Pasterski Plocki" 1913 nr 12 s 239-41; Pleszczynski A., Dzieje Akademii Duchownej rzymskokatolickiej warszawskiej, W. 1907; Pobog-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1963 1; Popiel P., Rodzina Popielow..., Kr. 1936 s. 102-25, 129 (fot.); Tarnowski S., Ks. Wincenty Chosciak-Popiel arcybiskup warszawski, Kr. 1913; Urban W., Ostatni etap dziejow Kosciola w Polsce przed nowym tysiacleciem (1815 - 1965), Rzym 1966 s. 180, 261, 294; Werner M., O. Honorat Kozminski, kapucyn, 1929-1916, Poznan 1972; Wyczawski H.E., Abp Zygmunt Szczesny Felinski 1822-1895, W. 1975; - Carat i klasy posiadajace w walce z rewolucja 1905-1907 w Krolestwie Polskim. Materialy Archiwalne. Zebral i opracowal S. Kalabinski, W. 1956; Felinski Z.S., Pamietniki, Kr. 1897 I-II; Harusewicz M., Za carskich czasow i po wyzwoleniu, Londyn 1975; Kubicki, Bojownicy kaplani, III cz. 1; La correspondance des papes et des empereurs de Russie (1914-1978), [Wyd.] S. Olszanowska-Skowronska, Roma 1970; Marchlewski J., Pisma wybrane, W. 1956 II; Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772-1864, Wybor zrodel, Oprac. O. Beiersdorf, Wr. 1960; Polska dzialalnosc dyplomatyczna 1863-1864. Zbior dokumentow, Pod red. A. Lewaka, Wr. 1963 III; Popiel J., Opis uroczystosci jubileuszowej arcybiskupa warszawskiego ks. W. Popiela z powodu 25-letniej konsekracji biskupiej w dniu 4 grudnia 1888, Kr. 1888; Szlagowski A., Ostatnie piecdziesieciolecie. Mowa z okazji jubileuszu ks. W. Teofila Chosciaka-Popiela, W. 1889; Zdzitowiecki S., Mowa zalobna na pogrzebie sp. Wincentego Teofila Chosciak-Popiela, Wloclawek 1912; - "Gaz. Narod." 1922 nr z 10 XII; "Kur. Poranny" (W.) 1883 nr 120 (podob.); "Kur. Warsz." 1883 nr 114; "Tyg. Illustr." 1883 nr 11 s 161-2 (podob.) - Arch. Archidiec. Warsz.: Akta Konsystorza Warszawskiego 1889-1926 vol. 367.

Ryszrd Bender i Andrzej Galka

DWF | Do drzewa genealogicznego | GIF

Poprzednia strona | Strona domowa | Nastepna strona