Pawel Popiel, Rodzina Popielow Herbu Sulima Z Przydomkiem Chosciak. Rys Historyczny. Krakow 1936. Nakladem Rodziny. s.6-11

opielowie nalezeli do niezbyt zamoznej a bardzo rozrodzonej szlachty ruskiej, osiadlej w Malopolsce Wschodniej w Ziemiach: Przemyskiej, Halickiej, Sanockiej, przybierajacej dla rozroznienia pomiedzy soba liczne przydomki, czasem brane za nazwisko; przyczem wlasciwe nazwisko stawalo sie przydomkiem, jak Broniszowski, Chosciak, Chwostyk, Czarnokozic, Hunczak, Hryckowicz, Kisielewicz, Kiszczak, Kolodrob, Konaszewicz, Lastowczak, Malewicz, Oleszkowicz, Owsiannik, Petrykocz, Popowicz, Romanowicz, Salowicz, Stepaniuk, Zazula. W ciekawej monografii dr. Barwinskiego "Konaszewicze", z ktorej wiele szczegolow o poczatkach naszej rodziny czerpiemy, zwraca Barwinski uwage na podobienstwo nazw przydomkow: Chosciak, Chwostyk do przydomka Choscisko podawanego przez Kronike Wielkopolska a za nia przez Dlugosza jako przydomek Kniazia Popiela II , coby jego zdaniem wskazywalo na "jakies niejasne rodowe tradycje". St. Kossakowski w swych Monografiach genealogiczno-historycznych podaje, ze Popielowie herbu Sulima, przydomku Oleszkowicz, pochodza od osadnikow woloskich, ktorym jeszcze Wladyslaw Jagiello kniawstwa czyli wojtowstwa ponadawal z warunkiem stawania na wojenna potrzebe. Chostia albo Kostia znaczy tyle co Konstanty , stad Popielowie Chostiaki wywodza sie od Konstantego, jak Oleszkowicze od Oleszka czyli Aleksandra. Z herbarza Niesieckiego dowiadujemy sie , ze Popielowie posiadali wies Kotow i inne wsie pod Drohobyczem i ze Krol Jagiello nadal dwom Popielom za jakies wielkie zaslugi { prawdopodobnie wojenne w druzynach ruskich pod Grunwaldem} puste ziemie pod Drohobyczem z obowiazkiem wojennej sluzby, gdzie zalozyli wies nazywajac ja Popiele. Inny historyk Franciszek Siarczynski wyraza sie, ze krol Wladyslaw Jagiello nadal grunta "rycerzowi" Popielowi w r.1414, gdzie on wies ludzmi nasiadla zalozyl i ta wies byla siedliskiem Popielow. Przedtem posiadali Popielowie wies Podleszany lub Podlesie w Sanockim, ktora sprzedali "nobili Pelka de Jurgiowce" w r. 1431 przezywana jakoby pozniej tez "Popiele". Zdaje sie, ze mozemy przyjac jako najdawniejszego a pewnego protoplaste naszej rodziny owego "rycerza" Popiela, ktoren otrzymuje krolewska darowizne w r. 1414 a musial sie przypuszczalnie urodzic okolo r. 1380.

Zgodnie z dolaczona na koncu genealogiczna tablica I zaznacza sie, ze ow rycerz mial synow: Iwanko (1423), Jakib (1425), Hodor (1430) i Fil (1431). Byli to "natione Poloni-gente Rutheni", jak o tem swiadcza spotykane w aktach czysto ruskie imiona.

Akta wspolczesne wspominaja o Iwanku i jego braciach Jakibie, Hodorze i Filu przy sposobnosci zastawu wsi Podlesie w Sanockiem, Pelce zakonczonym sprzedaza za 160 grzywien, ktora to sprzedaz wymagala zatwierdzenia przez krola Jagielle z powodu obciazenia obowiazkiem do pewnych swiadczen wojennych. Tenze krol aktem wydanym w Przemyslu 21 lipca 1427 nadaje Hriczkowi synowi Fila i Thiszkowi synowi Jakiba-dicti Popielowie- za zaslugi i wierna sluzbe pro meritis et servitiis diligentissimis et ut fiant promptires ad servitia nostra, locum vacuum sen desertum super fluvio dicto Rathiczna-dla nich, ich braci, nastepcow-perpetue et in acvum z obowiazkiem ratione cuius donationis servire pro qualibet expeditione bellica quatuor sagittariis super equis valentibus- tenebuntur et fiant astricti. Widzimy z tego, ze forma nadania byla oparta jakby na prawie lennem. Oryginal tego przywileju sie nie zachowal, ale znamy go z doslownie powtorzonej jego tresci w zatwierdzeniu jego przez krola Zygmunta Augusta w r. 1549 aktem zatytulowanym: Confirmatio privilegii olim Vladislai Regis pro parte Popielorum. W przywileju krola Jagielly byly szczegolowo okreslone granice darowizny, z wyliczeniem wszelkich praw i uzytkow jakie obdarowanym przyslugiwac mialy z wylaczeniem uzytku lasow oprocz opalu. Szereg dokumentow stwierdza ( z archiwum lwowskiego pobernardynskiego), ze liczni w tablicy I wymienieni Popielowie nie byli osobami legendarnemi.

Od r. 1439 czeste sa akty tyczace sie spraw sadowych lub majatkowych t.j. sprzedazy czesci wlasnosci w wsiach Popiele i Raticzno, ktore stworzyly pozniej jedna calosc a takze w Kotowie, Komarowiczach, Rolowie Malym i Wielkim. Tranzakcje przez dlugi czas nastepowaly tylko pomiedzy czlonkami rodziny nie dopuszczajac obcych. W r. 1531 przeprowadza komisja krolewska rozgraniczenie miedzy wsia Popiele a krolewszczyznami Hubicze i Deraszyce. W r. 1439 Thiszko i brat jego Dymitr Desz z Raticzna, Popielowie, nabyli czesc ojcowizny od Hriczka Popiela. Truchan syn Fila a brat Hriczki nabyl od tegoz grunta.

W r. 1439 Iwan i Kuzma bracia Popielowie synowie Fila sprzedali czesc wsi Popielowie synowie Fila sprzedali czesc wsi Popiele i trzecia czesc Raticznej, lezaca pomiedzy posiadlosciami Hriczki i Truchana.

W r. 1442 Michajlo z Raticzna sprzedal swoja czesc braciom stryjecznym Thiszkowi i Dmytrowi. Wspolczesnie zyja, lecz nie wiadomo jak spokrewnieni Vljan de Raticzno, Popiel de Komorowicze, Petro Mojsowicz, Stanko, Kasko Manowicz i Josko(Jozef) Pop de Popelye(1496).

W r. 1444 wystepyje przeciw Herburtowi z Felsztyna Popiel de Komorowicze. Byla to wies z okolicy Dobromila; zdaje sie tylko przez krotki czas w posiadaniu Popielow.

W r. 1445 Dymitr z Ratyczna zawiera tranzakcje z Vlianem Popielem.

W r. 1466 Iwan syn Fila sprzedal swoja czesc wsi Popiele Aleksandrowi de Robothycze. Tenze Aleksander ma sprawe sadowa z Hrycka Radowiczem Popielem synem Rada, wnukiem Dymitra Desza a prawnukiem Jakiba. Niemozliwe wdawac sie w rozpoznawanie poszczegolnych licznych aktow w sprawach karnych lub majatkowych dotyczacych miedzy innymi wnukow Fila: Wasyla Deszka, Klimka (Clemens Popyel de Popyele) i Matwieja.

W r. 1466 Iwanek i Jaczko Popielowie sprzedali swoje dziedzictwo w Rolowie Malym Petrowi Phal, zas Matwiej Popiel z synami Iwanem, Utka i Anuszka i corkami Anna, Chotinka, Fedka i Nastka. Czesc swa w tymze Rolowie Malym zamienili z Petrem Phal na grunta w Rolowie Wielkim. Matwiej wystepuje w aktach jako Popiel de Popelye et de Rolow.

W r.1492 Senko prawnuk Fila sprzedaje swoja czesc w Popielach Petrowi Kolodrubowiczowi Popielowi. W tym samym czasie spotykamy sie z Josko de Popelye, ktoren byl popem we wsi Popiele i urodzonym Popielem, gdyz liczny rod Popielow nie zgodzilby sie miec w swym dziedzictwie przedstawiciela Cerkwi pochodzacego z innego rodu.

W r.1494 jest mowa o Stenku i Petro z przydomkiem Mojsowicz, ozenionych z dwoma siostrami: Ulka i Nastka.

Osobnemi galeziami rodu Popielow byli Popielowie Konaszewicze i Popielowie Kolodruby. Przodkiem Konaszewiczow byl Kunasz albo Kuzma i to drugie imie swiadczy o przejsciu na lacinski obrzadek, gdy ogolnie Popielowie w XV wieku byli szlachta szczerze prawoslawna. Kunasz byl synem Thiszki, wnukiem Jakiba, prawnukiem rycerza Popiela protoplasty. W aktach spotykamy sie z nim trzykrotnie, ostatni raz w r.1506.

Popielowie Kolodruby oprocz bardzo bliskiego pokrewienstwa z Konaszewiczami, mieli duzo wspolnych spraw majatkowych. Glowa ich byl Popiel na Popielach z przydomkiem Kolodrub, rodzony brat Kunasza a nastepnie jego syn Piotr Kolodrub. Zachodzil ciekawa kwestia co do prawa wlasnosci Kotowa pod Drohobyczem, bedacego od dawna w posiadaniu Popielow. Wies ta zostala im bezpodstawnie jakoby dla braku nalezytych dowodow i tytulow wlasnosci odebrana i do starostwa samborskiego wlaczona za panowania Zygmunta I; nalezala zdaje sie nawet do apanazow Krolowej Bony. Zygmunt August zwrocil te wies Popielom Kolodrubom aktem przywilejem zatytulowanym Restitutio villae Kotow Popielom (za zgoda Krolowej Bony) a mianowicie wymienionym w tym akcie z r. 1549 Fedkowi (Chwietkowi), Pawlowi i Zankowi braciom i stryjom ich Radowi i Damjanowi, ktorzy w swej skardze opierali sie na nieznanym nam dzis przywileju krola Jagielly. Krol Zygmunt August dozwala posiadac Kotow iure hereditario podobnie jak posiadaja dziedziczna wies Popiele- zatrzymujac sobie lasy, zupy i saliny. W r. 1519 otrzymuje solectwo w Kotowie Kasko Popiel identyczny z  Iwaskiem Konaszewiczem bratem Rada i Zanka Zachara.

W r. 1541 Hrycko Popiel otrzymuje konsens na wykupno dobr cerkiewnych Iwanicze, ktore dziedzicznie posiadala galaz Popielow stale wydajaca Popow, az odebrane im zostaly skutkiem zaniedban w sluzbie religijnej(Barwinski). Powracajac do Konaszewiczow, to wiemy, ze glowa ich byl wnuk Jakiba Kunasz Kuzma, ktoren mial synow Rada, Iwaske i Zanka Zachara. W przywileju Zygmunta Augusta zwracajacym Kotow Popielom Kolodrubom wymieniony jest tez Rad; w ten sposob stal sie Kotow wlasnoscia i Kolodrubow i Konaszewiczow. Rad zastawil swoja czesc swoja czesc w Kotowie Fedkowi Kolodrubowiczowi wraz z osiadlymi tam na jego roli poddanymi: Tymko, Misych i Mytka, co dowodzi, ze Popielowie mieli wlasnych poddanych. Pawlo i Fedko Konaszewicze zajmuja gwaltem w r. 1546 pole swego stryja Popa Zachara o co ten ich w Przemyslu zaskarzyl. tenze Fedko mial przydomek Petelka, ktoren dziedziczyli jego synowie: Iwan, Wasko i Ignat zwani z tego powodu w aktach Petelczycami. Zachar Zanko Konaszewicz byl po popie Josku drugim popem z rodu Popielow we wsi Popiele(nobilis et religiosus Zacharius Popiel popo ritus ruthenici), dlatego znow synowie jego Petro i Roman nosili przydomek Popowicz. I oni zastawiali niejednokrotnie swoje lany w Popielach i Kotowie glownie Bartlomiejowi Najnokonawskiemu(1553). Spadkobiercami po Radzie byli bratankowie, to jest znani nam juz synowie Iwaski i Zanka Zachara, bo Prokop syn Rada wczesniej zmarl.

W r. 1566 Petro Konaszewicz Popowicz, Misko Kolodrub, Pawlo Konaszewicz, Iwasko i Hrycko Andruszkowiczowie Popielowie sa pozwani przez Walbacha zupnika ziem ruskich o naprawe drogi przechodzacej przez ich ziemie.

W r. 1569 wystepuja przeciw Starostwu Samborskiemu nobiles Lucz Oliechowicz, Pawel, Petro i Demko Konaszewicze, Fedko Petelka Konaszewicz, Jasko Czarnokossa, Demko Stolban i Misko Kolodrub Popielowie o nieprawne zajecie im 50 wolow i 20 klaczy z zrebietami, ktore pasli w Kotowskim krolewskim lesie, opierajac sie na brzmieniu przywileju restytucyjnego, wedlug ktorego dozwolonem bylo Popielom uzywac pastwiska w lesie dla wszelkiego inwentarza, a takze zoledzi dla trzody.

Poza magnackimi rodzinami osiadlymi w Ziemi Przemyskiej, byla ona szczegolnie zamieszkala przez drobna szlachte, ktora dochodzila do posiadania ziemi, sluzba publiczna lub prywatna i zaslugami wojennymi. Tak bylo i z Popielami. Z powodu zbyt drobnych dzialek przenosili sie niektorzy Popielowie do Broszniowa w powiecie Zydaczowskim, przybierajac nazwisko "Broszniowski", inni osiedlili sie w Czajkowicach i w Grodku w powiecie lwowskim. Herbu "Sulima" uzywali zdaje sie dopiero od poczatku XVII wieku. Wieksza czesc ksiazki prof. Barwinskiego "Konaszewicze" zajmuje sie hetmanem Petrem Sahajdacznym, udowadniajac, ze nalezal z rodu do drobnej szlachty ruskiej przemyskiej, ze urodzil sie w r. 1570 prawdopodobnie w Kulczycach pod Samborem, i ze mogl pochodzic jedynie od Popielow Konaszewiczow. Miejsce jego urodzenia jeszcze bardziej te sprawe jego pochodzenia wyswietla, gdyz Popielowie niejednokrotnie zenili sie z Kulczyckimi i nawet przez jakis czas Kulczyce do nich nalezaly. Ozeniony byl z Anastazja Powczanska, umarl w r. 1622; pamiec o nim i jego rycerskich czynach pozostala w piesniach ludowych spiewanych przez lirnikow i teorbanistow.

PIESN SPIEWANA PRZEZ WIDORTA, TEORBANISTE KSIECIA SANGUSZKI

na tiutiun, t ajlulku, neopatrznyj.-Hej!

Uzywanie przez hetmana herbu "Pobog" tlumaczy sie tem, ze w Malopolsce uzywali tego herbu jedynie Koniecpolscy, do ktorych nalezal Drohobycz z okolicznemi wsiami. Petro Konaszewicz Sahajdaczny sluzac za mlodu na dworze Koniecpolskich, prawdopodobnie od nich herb uzyskal. Z tym herbem wyobrazony jest na wspolczesnym drzeworycie, siedzac na koniu w stroju hetmanskim w kolpaku z bulawa w reku, z lukiem i sajdakiem przewieszonym przez plecy. Nazwisko Konaszewicz mial rodowe, przydomek Sahajdaczny nadalo mu wojsko kozackie za znakomite strzelanie z luku.

Jakub Sobieski w swym pamietniku o wojnie Chocimskiej nazywa Sahajdacznego inter clarissimos aetis suae in Polonia viros i zalicza go do najznakomitszych hetmanow ruskich.

(...) (j.p.)

Poprzednia strona | Strona domowa | Nastepna strona